UN 
NEW YORK – Bünyamin Sürmeli – Dünya, 10 Mayısta en güçlü ve en şiddetli güneş patlamalarından biri ile sarsıldı. Patlama Dünyanın neredeyse 13-14 katı büyüklüğündeydi. Meydana gelen Koronel Kütle atımı ile parçacıklar Dünyaya doğru yola çıktı. Güneş yüzeyinde patlama meydana gelmesi aslında çok nadir görülen bir olay değil ancak bu patlamayı dünya ve dünya sakinleri için sıra dışı yapan şey ne oldu? Tabii en başta büyüklüğü.
10 Mayıs’ta gerçekleşen bu patlama, Güneş yüzeyindeki patlamaların en şiddetlilerinden biri olarak, nadir ve kendisinden tarihte üst sıralarda hissettirebilecek güçte bir patlamaydı.
Açığa çıkan enerji somutlaştırılacak olursa, ortalama bir nükleer santralin üreteceği enerjinin 300 katına eşit, 300 GW
Dünya, güneş patlaması sonrası jeomanyetik fırtınadan kendini manyetik alanı sayesinde korumaya alır. Manyetik alanını oluşturan manyetik alan çizgileri tıpkı bir mıknatısta olduğu gibi güney kutbundan çıkıp kuzey kutbuna giriş yapar. Manyetik alan çizgileri güney kutbundan çıkıp kuzey kutbuna saplandığı için bir anlamda güney kutbundan çıkış, Kuzey Kutbundan giriş var gibi düşünülebilir. Dolayısıyla parçacıklar kuzey yarım küreye kutuplara yakın bir alandan daha rahat giriş yapar, kuzey yarım kürede 70 derece ve üzerindeki enlemlerde Aurora Borealis (kuzey ışıkları) oluşur, güneyde ise daha zayıf ve az görülür. Bu manyetik alan çizgileri, ekvatordan uzaklaştıkça, 70 derece enlemleri ve yukarılarında iyice sıklaşır. Dünyanın dönüşü ile manyetik alan çizgilerinde burulma oluşur, çizgiler daha da sıklaşır. Sıklaşan manyetik alan çizgilerinden girin parçacıklar saçılır, gökyüzünde rengarenk o görsel harika Kuzey Işıkları oluşturuyor.
Ancak bu 10 Mayısta gerçekleşen Güneş patlaması o kadar kuvvetliydi ki orta enlemlerde bu şöleni gözlemleme fırsatı oluşturdu. Bizde temiz, açık ve yağışsız havası olan yaylalarda, Avrupa’da ise birçok şehrinde görüldü.
Bu patlamanın gücü beklenenin üstünde gerçekleşti. Güneş patlaması güç skalasında en son kategori olan G5 ile nitelendirildi. Aynı zamanda bu büyük güçteki patlama sonrasında jeomanyetik fırtınayı dünyada ilk karşılayan manyetik alanın, bu patlamanın sonrasında parçacıkların gelişi esnasında yaşadığı bozulmanın da şiddetinin belirlendiği bir indeks mevcut, KP indeksi. 10 Mayıstaki güneş patlamasıyla manyetik alanımızın görevini yaparken yaşadığı bozulma KP8 seviyesinde bekleniyordu. KP8 kategorisinde düşünüldüğünde 2005 yılından beri yaşanan en güçlü patlama olması tahmin edilmişti. Ancak KP9 kategorisine girmesiyle, 2003 yılından beri görülmemiş bir güç ile kayıtlara geçti ki KP9 seviye bu indeksin en üst seviye olarak yer alıyor.
GPS ve uydu sistemlerinde bozulmalar, elektrik ve radyo kesintileri bu olumsuzluklardan birkaçı.
(Detayları Kutay Mıhlıardıç son makalesinde SubStack platformundaki atmospeak.substack.com/p/the-2024-super-geomagnetic-storm dergisi için değerlendirdi)
